Nakabuo ang isang propesor ng Minadawon na si Dr. Edward Barlaan ng isang DNA Probe Kit na nagbibigay-daan sa mga magsasaka ng saging na matukoy ang mga impeksyon nang maaga at magbigay ng kinakailangang impormasyon para sa pagpapagaan ng sakahan. Sa pagsubok ay matagumpay na nasuri ng proyekto ang mga sakit sa saging tulad ng Panama Wilt Disease, Moko, Bacterial Wilt Disease, at Banana Bunchy Top Virus na may mataas na “accuracy at precision’ sa antas ng molekular.
“Ang DNA Probe Kit ay mas may kaugnayan bilang isang maagang sistema ng babala bago ang paglitaw ng sakit o pagsiklab sa mga lugar ng paggawa ng saging,” paliwanag ni Dr. Barlaan. Idinagdag niya na nakakatulong ito na matukoy ang presensya, kawalan, at antas ng impeksyon sa sakit para sa pagtatasa ng pag-unlad at pagpapatupad ng pamamahala, kontrol, o mga hakbang sa pag-iwas.
Ang Pilipinas ay kabilang sa mga nangungunang producer ng saging sa buong mundo. Gayunpaman kamakailan, ang industriya ng Saging ng Pilipinas ay tumama mula sa mga paglaganap ng sakit. Dahil dito, bumaba ang posisyon ng Pilipinas sa ikatlo mula sa pangalawa bilang isa sa pinakamalaking exporter ng saging sa mundo. Sa pagbuo ng DNA Probe Kit, umaasa si Dr. Barlaan na ang teknolohiya ay makakatulong sa higit pang pagpapalakas ng industriya at mag-ambag sa pagbawi ng posisyon ng bansa sa yugto ng mundo.
Ang DNA Probe Kit
Gumagamit ang DNA Probe Kit ng quantitative real-time Polymerase chain reaction (qPCR) at digital Polymerase chain reaction (dPCR) bilang diagnostic test para sa Panama Wilt Disease, Moko, Bacterial Wilt Disease, at Banana Bunchy Top Virus. Ang teknolohiya ng pagtuklas ni Dr. Barlaan ay ang unang naiulat na gumamit ng Digital Polymerase chain reaction (dPCR) sa pag-detect ng mga sanhi ng pathogens ng saging. Hindi tulad ng mga nakasanayang diagnostic na pamamaraan na matrabaho at umuubos ng oras, sinasamantala ng mga DNA Probe Kit ni Dr. Barlaan ang kakayahan ng qPCR at dPCR na mabilis na makapagbigay ng tumpak at tumpak na data, na kritikal sa pagtukoy at pagsukat sa antas ng impeksyon.
Ipinagmamalaki ng DNA Probe Kit ang kakayahang umangkop sa iba’t ibang mga hadlang sa sampling tulad ng oras, dami, at kalidad ng mga sample. Kabilang sa mga ito ay ang lubos na tiyak na pagtuklas ng mga pathogen, na mahalaga sa pagtiyak ng pagiging maaasahan ng mga resulta. Ang tampok na high-sensitivity ay tumutulong sa pagtuklas ng impeksyon kahit na sa mga konsentrasyon sa antas ng femtogram DNA. Sa panahon ng mga pagsubok, ang mga test kit ay napatunayang epektibo kasing aga ng 1-4 na linggo ng impeksyon. Higit pa rito, ang mga kit ay binuo upang maging lubos na tiyak sa mga pathogens ng mga nabanggit na sakit na lalong nagpapataas ng pagiging maaasahan ng diagnosis.
Pagpapalakas ng industriya ng saging
Ang pagbuo ng DNA Probe Kit ay nagbibigay-daan sa industriya na mapagaan at matugunan nang maayos ang mga impeksyon sa mga bukirin. Sa ngayon, ang mga detection kit ni Dr. Barlaan ay ginagamit ng malalaking manlalaro ng industriya sa bansa.
Kabilang sa mga ito ang Tagum Agricultural Development Company, Inc. (TADECO). Si Dr. Dennice Catambacan, research manager ng TADECO, ay nagpahayag ng kanyang pasasalamat sa mga test kits. “Ang pamamahala ng Fusarium wilt ay umaasa sa wastong pagtuklas at diagnostic tool para sa TR-4. So we are hoping that in the future there will be another collaborative project na lalabas dito para makagawa tayo ng management strategies,” sabi ni Dr. Catambacan.
“Napaka-klaro ng mga resulta ng DNA Probe Kits at hindi kaduda-duda dahil makikita mo doon na very sensitive yung analysis – digitalized. So, walang reason kung bakit macocompromise yung healthy plant mo na mai-eradicate because you know it’s really infected or unhealthy,” ayon kay Dr. Gaudencia Lantican, Senior Scientist at DOLE Philippines.
“Sa tingin ko ito ay isang bagay na hindi lamang Lapanday kundi marahil ang industriya ay naghihintay na magkaroon ng ilang taon,” sabi ni Leo Dominguez ng Lapanday Foods. “Magandang makita na nangyayari ito ngayon sa Pilipinas,” dagdag niya.
Patuloy ni G. Dominguez, “Para sa akin, ito ay malaki, talagang makakatulong sa pag-unawa kung paano talaga kumikilos ang sakit. At pagkatapos, ang pinakamahalagang bagay: kung paano natin pinipigilan at kinokontrol ang sakit; gaano kabisa ang mga paraan ng pagkontrol na ginagamit namin. Ito ay dahil ang lahat sa industriya ay may ilang mga pamamaraan. Ang ilang mga lalaki ay nasusunog, ang ilang mga lalaki ay gumagamit ng iba. Ang ilan ay umaalis na lamang sa mga lugar dahil hindi nila alam kung ano ang gagawin at kung paano lutasin ang infestation. Ngunit pagkatapos ay tiyak, ito ay magbibigay sa amin ng ilang liwanag na maaari naming talaga mahanap ang mga solusyon at mga pagkakataon, at na maaari naming aktwal na masubaybayan ang mga ito at kung ang aming mga kontrol ay gumagana o hindi.”
NSAARRD 2023
Ang pananaliksik ni Dr. Barlaan, “DNA Probe Kits for Detection and Monitoring of Banana Disease Pathogens sa Digital PCR o Quantitative Real-Time PCR: A Boost to Banana Industry” ay nagkamit ng puwesto sa kategorya ng pananaliksik sa 2023 National Symposium on Agriculture, Aquatic, and Natural Resource Research and Development (NSAARRD 2023). Sa pangunguna ng Philippine Council for Agriculture, Aquatic and Natural Resource Research and Development ng Department of Science Technology (DOST-PCAARRD), ipinakita ng NSAARRD ang pinakanamumukod-tanging kontribusyon ng mga indibidwal at institusyon sa larangan ng pagsasaliksik ng agrikultura, tubig, at likas na yaman at pag-unlad.#
