Ang tradisyunal na gamot na Pilipino ay nakayanan ang maraming siglo ng kolonisasyon. Ngayon, ang modernong agham ay nakapagbibigay ng ibang liwanag sa mga sinauna at madalas na hindi nauunawaan ang mga gawi, na nagpapakita sa atin na palaging may mga bagong bagay na matututunan mula sa mga lumang paraan.
Sa Pilipinas, mayroong higit sa 1,500 kilalang halamang gamot, 120 dito ay napatunayan na kaligtasan at mabisa gamit ang mga modernong pamantayang pang-agham. Gayunpaman, sa kabila ng potensyal na halaga ng medisinal na kasaganaan nito, ang bansa ay mayroon pa ring mahabang paraan bago hayagang tanggapin ang mga tradisyunal na gamot sa isang modernong panahon.
“May mga halaman na ginagamit sa kasaysayan ngunit ang potensyal ay hindi napapansin hanggang ngayon dahil sa ating mga pagkiling, ang paraan na pinapaboran natin o binibigyang-pribilehiyo ang mga partikular na paraan ng pagpapagaling kaysa sa iba,” paliwanag ni Felipe Jocano Jr., isang assistant professor sa University of the Pilipinas – Diliman Departamento ng Antropolohiya.
Pagtutok sa katutubong kaalaman
“Dapat nating tingnan ang ating sariling katutubong kaalaman, binibigyan ito ng halaga na nararapat, naghahanap ng mga paraan upang mabuo ito upang maging angkop sa kung ano ang kailangan ng ating kasalukuyang pangangalagang kalusugan, habang nagbibigay ng nararapat na paggalang sa mga practitioner at marahil ay nagbibigay sa kanila rin ang paggalang at ang pagkilala na nararapat sa kanila,” paliwanag ni Jocano.
Noong 2013 lamang, tinantya ng World Health Organization (WHO) na humigit-kumulang 60% ng populasyon ng mundo ang umaasa sa tradisyunal na gamot, kung saan 80% ng populasyon sa Pilipinas at iba pang umuunlad na bansa ay halos nakadepende sa tradisyonal na medikal na kasanayan—sa mga halaman, sa partikular—para sa pangunahing pangangalagang pangkalusugan.
“Teaching people how to appreciate indigenous medicine is more than just teaching them, ‘okay, ito maganda ang indigenous medicine, ‘wag niyo pagtawanan.’ Mababaw lang ito. You have to address people’s worldviews about other people as well. Not only that, but finding ways to make use of this knowledge to help our people,” paliwanag ni Jocano.
Maaaring nasa tamang landas ang mga Pilipinong siyentipiko tungo sa paggamit ng mga tradisyunal na halamang gamot na ginagamit sa paggamot ng mga sakit. Sa University of the Philippines – Diliman College of Science (UPD-CS), natuklasan ng mga mananaliksik ang potensyal ng ilang halamang gamot bilang posibleng lunas para sa cancer at neurodegenerative disease.
Putak bilang potensyal na lunas sa kanser
Ang kanser ang pangunahing sanhi ng sakit at kamatayan sa buong mundo. Ang mga kamakailang istatistika ay nagpapakita ng 19.3 milyong bagong kaso at 10 milyong pagkamatay na nauugnay sa kanser sa 2020 lamang, na nagkakahalaga ng halos isa sa bawat anim na pagkamatay sa buong mundo. Sa Pilipinas, 189 sa bawat 100,000 Pilipino ang apektado ng cancer, at apat na Pilipino ang namamatay sa cancer kada oras, katumbas ng 96 na pasyente ng cancer araw-araw.
Instructor 7
Developmental Biology Academic Group Member
Natuklasan ng UPD-CS Institute of Biology (IB) Science Research Specialist na si Regina Joyce Ferrer at ng kanyang koponan ang potensyal ng Codiaeum luzonicum Merr. na halaman, na kilala bilang putak sa Filipino, sa pagpatay sa mga selula ng kanser na lumalaban sa droga nang hindi naaapektuhan ang mga malulusog na selula. Ang Putak ay karaniwang ginagamit ng mga katutubong Filipino na komunidad upang gamutin ang pananakit ng tiyan at binat.
Si Ferrer ay naging inspirasyon ng ating katutubong pagkakaiba-iba upang magsaliksik ng putak at ang epekto nito sa mga selula ng kanser. “The Philippines is very biodiverse, ang dami nating endemic and native species. For example, itong putak, endemic siya sa Pilipinas. Walang ibang tao sa mundo maliban sa ating mga Pilipino ang malamang na ganap na tuklasin ang bioactivity at ang mga potensyal ng halaman na ito,” sabi niya.
Nabanggit niya ang kakayahan ng halaman sa ilalim ng mga kondisyon ng laboratoryo na pumatay ng mga selula ng kanser, kahit na mga karaniwang lumalaban sa droga, habang iniiwan ang mga malulusog na selula. “Ang usual approach kasi is may pang-inhibit ng drug resistance tapos may kasabay na chemotherapeutic drug that can kill the cancer cells. Ngunit ang halaman na ito [putak] ay maaaring gawin pareho sa parehong oras, “paliwanag ni Ferrer, at idinagdag na ang kakayahan ng mga selula ng kanser na bumuo ng paglaban sa droga ay isa sa mga pangunahing hadlang sa paggamot sa lahat ng uri ng kanser.
Mga halaman sa Pilipinas at sakit na neurodegenerative
Ang mga sakit na neurodegenerative, gaya ng Alzheimer’s Disease (AD), ay nagiging nangungunang alalahanin sa kalusugan ng publiko sa buong mundo. Noong 2021 lamang, naglista ang WHO ng 55 milyong kaso ng dementia sa buong mundo, kung saan ang AD ay binubuo ng hanggang 70% ng mga kaso na iyon. Sinasabi ng mga siyentipiko na ang mga bansa tulad ng Pilipinas ay kailangang magpatupad ng paunang pamamahala ng sakit upang maiwasan ang mga kahihinatnan ng mga umuusbong na kaso ng dementia.
Isang grupo ng mga siyentipiko mula sa UPD-CS Institute of Chemistry (IC) na pinamumunuan ni Dr. Evangeline Amor ang nagtukoy ng sampung halaman mula sa Northern Samar na posibleng magamit bilang panggagamot para sa Ad at iba pang sakit na neurodegenerative: dahon mula sa sinta (Andrographis paniculata (Andrographis paniculata). Burm. f.) Nees), atis (Annona squamosa Linn.), langka (Artocarpus heterophyllus Lam.), dollarweed (Hydrocotyle umbellata Linn.), at sampa-sampalukan (Phyllanthus niruri Linn.); nagmumula sa luya-luyahan (Curcuma zedoaria Rosc.) at dapdap (Erythrina variegata var orientalis Linn.); at balat mula sa dapdap, balibago (Hibiscus tiliaceus Linn.), at santol (Sandoricum koetjape Merr).
Kadalasang ginagamit ng mga katutubong pamayanan ang mga halamang ito upang gamutin ang mga karamdaman tulad ng lagnat, sakit sa balat tulad ng pigsa at sugat, abscesses, disenterya, pananakit ng tiyan, ubo, bato sa bato, sakit sa atay, at buni.
Sa sampung halaman na pinag-aralan, ang luya-luyahan at dapdap ay nagpakita ng pinakapanggamot na potensyal, dahil ang mga katas mula sa kanilang balat at tangkay ay partikular na epektibo sa pagpigil sa isang enzyme na sumisira sa acetylcholine (ACh), isang kemikal sa utak na gumaganap ng malaking papel sa memorya, pag-aaral, atensyon, at hindi sinasadyang paggalaw ng kalamnan.
“Ang susunod na hakbang sa pag-aaral ay upang maitaguyod ang kaligtasan ng mga extract at kumpirmahin ang kanilang aktibidad sa isang pangalawang o orthogonal assay,” sabi ni Dr. Amor.
“Pagkatapos nito, ang non-toxic active extracts ay maaaring magpatuloy sa isang drug-track kung saan ang mga aktibong constituent ay ihiwalay at matukoy o isang herbal-track kung saan ang isang herbal na paghahanda o gamot ay maaaring formulated,” dagdag ni Dr. Amor.
Pinagsasama ang tradisyonal at modernong gamot
Nanawagan naman si Jocano para sa higit na kamalayan ng publiko, pagpapahalaga at proteksyon ng mga endemic at katutubong halaman. “Dapat din tayong mag-ingat sa mga gawain tulad ng tinatawag na ‘biomining,’ kung saan ang mga korporasyon ay praktikal na nagsasamantala o sistematikong nag-aani ng isang partikular na teritoryo ng mga halaman nila, na nagbabayad lamang ng kaunti sa mga katutubo doon, ngunit inaalis sa kanila ang kanilang mapagkukunan.”
Ang paggalugad ng mga halaman sa Pilipinas na ginagamit sa tradisyunal na gamot ay makakatulong sa pagsulong ng makabagong medisina. Ang mga paggamot para sa iba’t ibang uri ng sakit ay maaaring nasa abot ng mga tao. Ngunit gaya ng dati, dapat nating samantalahin ang mayamang biodiversity ng Pilipinas.
“Dapat itong maging malinaw, dapat itong maging etikal, at dapat itong maging proteksiyon at isulong at isulong ang mga katutubo mismo. We have to work alongside the indigenous peoples and traditional healers to address what they feel they need,” paalala ni Jocano. Ang tradisyonal at modernong gamot ay hindi magkahiwalay na entidad; ang pagsasama-sama ng parehong mga kasanayan ay maaaring maging sagot sa paggamot sa ilan sa mga pinakakilalang sakit na walang lunas sa mundo.
Mga anti-pest compound mula sa volatile oil ng Vitex negundo Linn.
Samantala, sa hiwalay na pag-aaral ni Acaademician Fabian M. Dayrit
Sa panahon ng pananaliksik sa mga botanikal na pestisidyo para sa maliliit na magsasaka, ang lagundi (V. negudo, Linn) ay natagpuan na isang magandang insecticide sa halaman.
Ang mga pagsubok sa laboratoryo ng mga volatile oils mula sa mga dahon ng lagundi gamit ang Plutella xylostella L. (diamondback moth) ay nagdulot ng hanggang 83% na namamatay sa ikatlong instar larvae sa mga topical toxity test.
Ang maliit na pagbahagi ng volatile oil at pagsusuri sa bioassay gamit ang diamondback moth ay humantong sa paghihiwalay at pagkakakilanlan ng B-eudesmol bilang isa sa mga sangkap na responsable para sa ovidal at topical toxicity nito.
Ang pagsusuri ng kemikal ng mga sample ng volatile oil ay isinagawa ng GC/MS. Pagkumpirma ng pagkakakilanlan ng B-eudesmol ay ginawa ng mga pagsusuri sa IR, MS, at NMR.
Si Dr. Fabian M. Dayrit ay nagtuturo ng chemistry sa Ateneo de Manila University mula noong 1983. Itinatag niya ang National Chemistry Instrumentation Center (NCIC) nang ang unang high field Fourier transform-Nuclear Magnetic Resonance (NMR) spectrometer at high resolution Mass Spectrometer ( Ang MS) sa bansa ay nakuha noong 1994 sa ilalim ng Engineering and Science Education Program (ESEP). Siya ang unang Dean ng School of Science and Engineering, na naglilingkod mula 2000 hanggang 2011. Siya rin ang tagapagtatag at unang direktor ng Environmental Science Program, na itinatag noong 1992 at kalaunan ay itinaas sa isang departamento noong 1998.
Si Dr. Dayrit ay isang tapat na Atenean, na nag-aral mula grade school hanggang kolehiyo. Noong 1975, nagtapos siya ng cum laude sa Ateneo de Manila University na may degree sa BS Chemistry. Pagkatapos ay natanggap niya ang kanyang M.A. at PhD degree sa Chemistry mula sa Princeton University noong 1978 at 1981, ayon sa pagkakabanggit.
Sa kasalukuyan, siya ang presidente ng Integrated Chemists of the Philippines (ICP), isang post na hawak niya mula noong 1995. Ang ICP ay ang akreditadong propesyonal na organisasyon ng propesyon ng Chemistry sa ilalim ng Professional Regulation Commission. Siya ay naging tagapangulo ng Technical Panel for Nanotechnology ng Philippine Council for Advanced Science and Technology Research & Development ng Department of Science & Technology mula noong 2009, isang consultant sa Confirmatory Drug Testing gamit ang Mass Spectrometry para sa Department of Health (DOH) mula noong 2008, chair ng steering committee para sa Science Education Graduate Scholarships para sa Commission on Higher Education mula noong 2007, miyembro ng Board of Trustees para sa Philippine Institute for Alternative Health Care (PITAHC) para sa DOH mula noong 2006, at miyembro ng Editorial Board ng Philippine Journal of Science mula noong 2005. Siya ang pinuno ng proyekto ng DOST Roadmap para sa Nanotechnology Development sa Pilipinas, na tinukoy ang mga prayoridad na lugar para sa pagpapaunlad ng nanotechnology R&D sa bansa. Miyembro rin siya ng iba’t ibang mga siyentipiko at propesyonal na lipunan na kinabibilangan ng Philippine-American Association of Science and Engineering (PAASE), Natural Products Society of the Philippines (NPSP), National Research Council of the Philippines at American Chemical Society. Siya ang tagapangulo ng Scientific Advisory Committee ng Asian and Pacific Coconut Community (APCC) isang intergovernmental na ahensya ng 18 bansang gumagawa ng niyog na itinatag ng UN ESCAP. Si Dr. Dayrit ay nahalal bilang Academician sa National Academy of Science and Technology Philippines (NAST PHL) noong 2009 at naging Acting President nito noong 2017.
Kasama sa mga interes sa pananaliksik ni Dr. Dayrit ang natural na produkto ng chemistry at environmental chemistry. Para sa mga natural na produkto, pinag-aaralan niya ang iba’t ibang aspeto ng kalidad ng virgin coconut oil. Ang kasalukuyang pananaliksik na nangyayari ay ang potensyal na paggamit ng virgin coconut oil (VCO) laban sa Alzheimer’s disease. Pinag-aaralan din ang Spirulina algae para sa komersyal na produksyon ng murang feed ng isda, pati na rin ang bioengineering ng algae upang makagawa ng mas mataas na halaga ng mga compound tulad ng mga phycobili protein. Ang iba’t ibang endemic at Southeast Asian na species ng halaman na ginagamit sa tradisyunal na gamot ay pinag-aaralan din para sa standardisasyon. Ang kanyang mga gawaing pang-agham ay nagresulta sa iba’t ibang publikasyon sa ISI-listed at non-ISI listed journal at mga parangal sa akademiko. Noong 2010, natanggap niya ang “Award of Excellence in Science & Engineering” mula sa Philippine Development Foundation USA sa Philippine Development Forum. Siya at si Dr. Marissa Noel ay nakatanggap ng “Award for Best Paper” ng NAST PHL noong 2007 para sa kanilang publikasyong pinamagatang, “Triterpenes sa Kultura ng Callus ng Vitex negundo, L.”.
Sa labas ng laboratoryo, nagsusumikap din siyang magdagdag ng mas maraming volume sa compilation ng kasalukuyang standardized traditional medicinal plants sa Pilipinas at sa Southeast Asia. Ang unang volume ng Encyclopedia of Common Medicinal Plants of the Philippines, kung saan siya ay co-editor, ay inilathala noong 2015.
Talagang nasisiyahan si Dr. Dayrit sa pagtuturo. Regular siyang nagtuturo ng advanced na organic chemistry na may pagtuon sa mga natural na produkto, mass spectrometry at nuclear magnetic resonance spectroscopy. Gustung-gusto niyang makita ang kanyang mga nakaraang estudyante na naging matagumpay sa larangan. Sa pagiging isang mahabang panahon na tagapagturo at chemist sa Pilipinas, sinabi niya na ang chemistry sa Pilipinas ay medyo maliit pa rin ang industriya at larangan. Ang bansa ay mabilis na umuunlad sa iba’t ibang larangan ng agham tulad ng teknolohiya ng impormasyon at biology (bilang isang biodiversity hotspot). Bilang isang sentral na agham, nais niyang i-highlight ang kahalagahan ng chemistry para sa Pilipinas.
Kasal siya kay Ma. Corazon Baytion at mayroon silang dalawang anak, sina Enzo at Felicia. Sa labas ng trabaho, nasisiyahan si Dr. Dayrit sa pagkuha ng litrato, pagiging nasa labas, paglalakbay, at pagtugtog ng plauta.#
